#4 Van natuurdenker Thoreau tot royalty’s voor de natuur
Vijf op een rij: over natuurbescherming, natuurbeleving, natuurbehoud en rechten voor de natuur.

An early-morning walk is a blessing for the whole day.
Henry David Thoreau
Lieve mensen,
Afgelopen week gingen we in Engeland o.a. op bezoek bij een vriendin van Henny. Zij woont met haar vriend in een primitieve cabin in het bos. Ik vond het er paradijselijk, met velden vol bluebells en het heerlijke vogelgekwetter, maar zou zelf niet zo primitief kunnen en willen wonen. Ik moest aan Henry David Thoreau denken, die bijna 2 eeuwen geleden een paar jaar in een afgelegen hut in de natuur woonde en het eenvoudige leven beschreef. Daarom deze Vijf op een rij over natuur.
1. Natuurdenker Thoreau
De Amerikaanse schrijver en natuurdenker Henry David Thoreau (1817 - 1862) kwam de laatste weken een aantal keren langs in mijn leeslijn. Zijn schrijfplek was onderwerp van mijn stuk over schrijverskamers en Austin Kleon, een schrijver/illustrator die ik volg, roemde in een al wat ouder artikel de dagboeken van Thoreau. Kleon haalde daar twee lessen uit: 1) ga naar buiten en wandel veel en 2) schrijf daarna in je dagboek wat je zag, hoorde, voelde en dacht.
“He’s taught me to walk, walk, walk, to look more closely at everything, to love the seasons, and to not let your inner life be destroyed by the status quo or the awful actions of your country.”
Als ik wandel, sluit ik me ook af van het nare nieuws buiten. Ik geniet van elk vogeltje en bloei op van het jonge lentegroen. En het liefst schrijf ik er ook over, maar vaak komt dat er helaas niet van.
Thoreau verbleef van 1845 tot 1847 in zijn hut in het bos en schreef daar o.a. het boek Walden; or, life in the woods, een klassieker onder de natuurboeken. Hij was een enthousiast natuurwaarnemer en zijn quotes over de natuur worden nog steeds veelvuldig aangehaald. In 2017 was het tweehonderd jaar geleden dat hij werd geboren.
2. Writer-in-Nature
Schrijver en bioloog Jelle Reumer verbleef in 2017 als writer-in-residence op het natuureiland Tiengemeten, waar Natuurmonumenten eigenaar en beheerder van is. Ik ben er zelf een paar keer geweest en het is werkelijk een prachtig natuureiland, vol ongerepte wildernis.
Reumer werkte er aan een eerbetoon aan Henry David Thoreau en zonderde zich, net als de hoofdpersoon van zijn boek, af in de natuur. In de essaybundel Natuur als misverstand doet hij verslag van zijn verblijf op het eiland. Naast zijn eigen verhaal bevat het boek beschouwingen over Thoreau van de hand van andere schrijvers.
Een van die schrijvers is Leen Dresen, cultuurhistorica en Jac. P. Thijsse-kenner. In haar essay ziet ze een directe relatie tussen Henry Thoreau en Jac. P. Thijsse. Thoreau stond aan de wieg van de wereldwijde strijd om behoud van het ecologisch erfgoed en inspireerde op zijn beurt Jac. P. Thijsse die in Nederland Natuurmonumenten oprichtte.

3. Oprichter Natuurmonumenten
Jac. P. Thijsse (1865 - 1945), aartsvader van de natuurbescherming, schreef veel boeken over de natuur. Zijn ideaal was: het natuurschoon en de schoonheid van het landschap laten zien, in de hoop dat mensen ervan bewust raken hoe belangrijk het is om het voor de toekomst te behouden. Hij zette zich in voor het behoud van het Naardermeer. Samen met zijn vriend Eli Heimans richtte hij in 1905 de Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten op en al in 1906 hadden ze genoeg leden om het Naardermeer te kopen: het eerste beschermde natuurmonument in Nederland.

Dit burgerinitiatief was de start van een beweging om het kenmerkende Nederlandse landschap te beschermen. Natuurmonumenten bezit en beheert meer dan 110.000 hectare Nederland. En maakt zich sterk voor alle natuur die nog over is. En voor de nieuwe natuur die er nog gaat komen in Nederland.
Van de vele boeken die hij schreef, vaak met zijn vriend Eli Heimans, zijn de Verkade-albums het bekendst. Onlangs vond ik in een kringloopwinkel de albums Lente, Zomer, Herfst en Winter. Niet de originele serie uit begin vorig eeuw, maar de heruitgave uit de jaren zeventig. Die overigens ook al bijna 50 jaar oud is.

4. Albums van Verkade
Ericus Verkade (1835 - 1907) bracht begin vorige eeuw, in navolging van een Duitse fabrikant, natuuralbums voor zijn koekfabriek uit. Mensen konden bij Verkade-producten plaatjes sparen die zij in speciaal daarvoor gemaakte albums konden inplakken. Na drie in Duitsland gekochte plaatsjesalbums, startte hij in 1906 met eigen albums. Dat was de serie Lente, Zomer, Herfst en Winter.
Als schrijver trok Verkade Jac. P. Thijsse aan, dé schrijver over natuur in die tijd. Voor de natuurtekeningen vroeg Verkade zijn kleinzoon Jan Voerman junior (1890 - 1976), die nog maar 16 jaar was, maar al jong gefascineerd was door de natuur en planten en dieren met een nauwkeurige precisie schilderde.
De opzet bleek effectieve reclame, want de albums werden een groot succes. In de periode 1903 tot en met 1940 zijn er successievelijk 30 albums uitgegeven. Andere illustrators van de albums waren onder andere Willem Wenckebach en Jan van Oort.

De vader van Jan Voerman, Jan Voerman senior (1857 – 1941), was ook schilder. Hij stond bekend als de Schilder van de IJssel. Vanuit zijn huis met een weids uitzicht over de rivier, schilderde Voerman verstilde IJsselgezichten, monumentale stapelwolken en vee in de uiterwaarden.

5. Rechten voor de natuur
Ruim 100 jaar na de Schilder van de IJssel gaf Wim Eikelboom, IJssel-liefhebber en publicist, een stem aan de IJssel. Hij sprak in mei 2021, tijdens een raadsvergadering over woningbouwplannen langs de IJssel, vanuit het ik-perspectief van de IJssel en zorgde dat raadsleden met andere ogen naar de plannen keken. Zo heeft het project ‘Stem van de IJssel’ er mede voor gezorgd dat de uiterwaarden gevrijwaard blijven van massarecreatie. Het is een van de burgerinitiatieven om de natuur rechtspersoonlijkheid te geven. Jessica den Outer startte in Nederland het initiatief Rechten van de Natuur.
Onlangs kopte NOS Natuur wordt 'muzikant' en kan royalty’s krijgen. Artiesten die natuurgeluiden in hun muziek gebruiken, kunnen er voortaan voor kiezen om de natuur officieel als meewerkende artiest aan te merken. Op Spotify heeft de natuur zelfs al een playlist. Beluister je zo’n nummer, dan zorg je ervoor dat er royalty’s aan de natuur worden uitgekeerd. De initiatiefnemers willen met de actie 40 miljoen dollar ophalen voor natuurbehoud.
Bedankt voor het lezen. De volgende nieuwsbrief gaat weer helemaal over één onderwerp. Daarna weer een Vijf op een rij.